Η αφρικανική χρυσή αιλουροειδής, γνωστή και ως «κρυπτική γάτα», παραμένει ένα από τα πιο μυστηριώδη και άγνωστα άγρια ζώα της Αφρικής. Ζει στα πυκνά τροπικά δάση της Κεντρικής και Δυτικής Αφρικής, όμως η σπανιότητά της και η δυσκολία παρατήρησής της καθιστούν σχεδόν αδύνατη την ακριβή καταγραφή του πληθυσμού της. Οι επιστήμονες γνωρίζουν ελάχιστα για αυτούς τους μοναχικούς κυνηγούς, γεγονός που δυσχεραίνει τις προσπάθειες διατήρησης του είδους.
Ο Μουέζι Μουγκέρουα, συντηρητικός βιολόγος με πάνω από 16 χρόνια δράσης στην προστασία της χρυσής αιλουροειδούς, θυμάται την πρώτη φορά που την αντίκρισε σε καρέ από κάμερα παγίδα στο εθνικό πάρκο Bwindi Impenetrable Forest της Ουγκάντας. Το ζώο, σχεδόν διπλάσιο από μια κοινή γάτα, είχε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που δύσκολα διακρίνονταν στις ασπρόμαυρες εικόνες. Αν και οι επιστήμονες δεν το γνώριζαν, οι τοπικές κοινότητες το αποκαλούσαν «Embaka» και το συναντούσαν συχνά παγιδευμένο κατά λάθος σε θηλιές για άλλα θηράματα.
Η εμπειρία αυτή οδήγησε τον Μουγκέρουα να αναζητήσει τρόπους κατανόησης και προστασίας του είδους. Το 2019 ίδρυσε τη Συμμαχία Διατήρησης της Αφρικανικής Χρυσής Αιλουροειδούς (AGCCA), που συγκεντρώνει 46 επιστήμονες από 19 αφρικανικές χώρες. Με τη στήριξη της National Geographic Society, ξεκίνησαν τη μεγαλύτερη εκστρατεία παρακολούθησης του είδους, τοποθετώντας δεκάδες κάμερες παγίδες σε περιοχές όπου εκτιμάται ότι ζει η γάτα.
Η ανάλυση των χιλιάδων φωτογραφιών αποδείχθηκε εξαιρετικά δύσκολη, μέχρι που η συνεργασία με τον οργανισμό Panthera εισήγαγε την τεχνητή νοημοσύνη στην έρευνα. Μέσω αλγορίθμων που αναγνωρίζουν τα μοναδικά μοτίβα της γούνας κάθε ζώου, οι επιστήμονες κατάφεραν να απομονώσουν πολύτιμα δεδομένα. Οι πρώτες εκτιμήσεις δείχνουν μικρούς πληθυσμούς ακόμη και σε προστατευόμενες περιοχές, με περίπου 16 γάτες ανά 100 τετραγωνικά χιλιόμετρα σε χώρες όπως η Ουγκάντα και το Γκαμπόν.
Πέρα από τη φυσική της σπανιότητα, μια από τις μεγαλύτερες απειλές για το είδος είναι η παγίδευση σε θηλιές που στήνονται για άλλα ζώα, όπως αγριογούρουνα και αντιλόπες. Η ακούσια αυτή αιχμαλωσία οδηγεί σε αυξημένη θνησιμότητα, ιδίως για τα θηλυκά και τα μικρά τους, φέρνοντας το είδος πιο κοντά στην εξαφάνιση.
Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, ο Μουγκέρουα δημιούργησε το πρόγραμμα «Embaka», το πρώτο αντικατασκοπευτικό δίκτυο κατά της λαθροθηρίας που βασίζεται στη συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων. Μέσα από συνεργασία με περισσότερες από 8.000 οικογένειες –πολλές εκ των οποίων πρώην λαθροθήρες– το πρόγραμμα προωθεί εναλλακτικά μέσα βιοπορισμού, προσφέροντας κίνητρα όπως ιατρική φροντίδα και υποστήριξη στην κτηνοτροφία.
Η συμμετοχή των κατοίκων ενισχύει το αίσθημα ευθύνης απέναντι στη φύση και συμβάλλει στη δημιουργία μιας νέας σχέσης εμπιστοσύνης με το περιβάλλον. Οι κάμερες και τα δεδομένα που συλλέγονται αποτελούν πλέον έναν πολύτιμο θησαυρό γνώσης, που βοηθά στην κατανόηση και προστασία των άγριων αυτών πλασμάτων.
Η αφρικανική χρυσή αιλουροειδής υπενθυμίζει τη λεπτή ισορροπία της ζωής στα δάση της Αφρικής και δείχνει πώς η τεχνολογία, η επιστήμη και η τοπική γνώση μπορούν μαζί να προσφέρουν ελπίδα για τη διατήρηση της άγριας φύσης.
Πηγές: CNN, Indianapolis Prize, National Geographic Society
Λάβετε τις τελευταίες ενημερώσεις για θέματα ασφάλειας και τεχνολογίας απευθείας στο email σας.
Λάβετε τις τελευταίες ενημερώσεις για θέματα ασφάλειας και τεχνολογίας απευθείας στο email σας.
